× 
Klik in dit venster
op: http://beeldmeditaties.nl
om naar die site over te stappen.

Sluit het venster om te blijven.

           
welkom menu contact zoeken
HeiligenkalenderHeiligen op naamPatroonheiligenHedendaagse namenMeer...
 Pater Dries van den Akker s.j., de auteur van de hagiografieën, overleed 30 oktober 2022
† ca 680  Adulfus van Torney

Info afb.

Adulfus (ook Adolf of Adulph) van Torney osb (ook van Maastricht of van Utrecht), Engeland; monnik (& bisschop?); † ca 680.

Feest 17 juni.

Rond 972 liet bisschop Ethelwold van Winchester († 984; feest 1 augustus) de relieken van de heilige abt Botulfus ophalen uit de puinhopen van abdij Ikanhoe (of Icanho). Deze abdij was in de 7e eeuw door Botulfus gesticht, maar tijdens de invallen van de Noormannen verwoest. Het was de monnik Ulfkitel die hij daarmee belastte. Maar toen deze de stoffelijke resten van vader Botulfus uit de grond omhoog wilde tillen, bleken ze zo zwaar dat er met geen mogelijkheid beweging in te krijgen was. Blijkbaar wilde abt Botulfus hun daarmee duidelijk maken, dat hij vandaar niet weg wenste te gaan, als niet de relieken van de naast hem begraven Adulfus ook meegenomen zouden worden. Op het moment dat ze het gebeente van Adulfus opgroeven, liet Botulfus zich inderdaad gewillig meevoeren. Zo kwamen de relieken van Botulfus en Adulfus terecht in klooster Torney, waarschijnlijk op een 17e juni, want dat is sindsdien beider feestdag geworden.

Van Adulfus is weinig bekend. Omdat hij en Botulfus blijkbaar onafscheidelijk waren, veronderstelde men al gauw dat zij broers waren geweest. Daaruit leidde men af, dat Adulfus net als Botulfus, afstamde van Saksers, die zich gedurende de 5e eeuw in het Britse koninkrijkje East-Anglia hadden gevestigd. Op een goed moment was hij monnik geworden.

Omdat men verder eigenlijk niets van hem wist, werd zijn naam door middeleeuwse schrijvers van heiligenlevens in verband gebracht met andere tradities waarin een Adulfus voorkwam. Zo kende men het verhaal van een zekere Adulf die aan de overkant van de zee onder de Friezen het evangelie was gaan verkondigen. Hij leidde zo'n heilig leven dat hij de aandacht trok aan het hof van koning Karel. Het is niet duidelijk of hiermee Karel de Grote († 814) wordt bedoeld, of een andere hooggeplaatste persoon uit diens familie met dezelfde naam, zoals bijvoorbeeld Karloman († 771). Zij zorgden ervoor dat hij bisschop werd. Een levensbeschrijving uit later tijd weet te vertellen dat hij een voorbeeldig zielenherder was: hij leefde als een wijs man volgens de geboden van de Heer, waakte als een goede herder over zijn schapen en stond niet toe dat De Grote Boze Wolf ook maar één schaap uit zijn kudde kwaad berokkende. Hij had oog voor de armen, gaf hun herhaaldelijk aalmoezen, kleedde de naakten, bracht afgedwaalden weer op het rechte pad en troostte de bedroefden. In zijn persoonlijk leven vastte hij regelmatig, vulde de tijd van het vasten op met psalmgezang, en heiligde de psalmen met vrome tranen. Kortom hij was in alle opzichten een modeldienaar van de Heer.

De stad waar hij dit voorbeeldige bisschopsleven leidde heette - zo staat het althans in de middeleeuwse teksten - Trajectum. De meesten veronderstellen dat het hier gaat om Ultrajectum, Utrecht. Hij zou dan in het gevolg van Willibrord naar het vaste land zijn overgestoken om er het evangelie te brengen en hem in later jaren hebben opgevolgd als bisschop van Utrecht. Maar op de Utrechtse bisschoppenlijst komt geen Adulfus voor. Sint Willibrord († 739; feest 7 november) wordt er als bisschop opgevolgd door Sint Bonifatius († 754; feest 5 juni); Bonifatius door Sint Gregorius († 775; feest 25 augustus) en Gregorius door Sint Albericus († 784; feest 14 november). Zo gezien is er geen plekje op de Utrechtse bisschoppenlijst, waar Adulfus eventueel tussen gevoegd zou kunnen worden.

Toch hebben latere geleerden pogingen gedaan om deze veronderstelling te onderbouwen. Zij vermoeden dat Willibrords' opvolger Bonifatius Adulfus tot plaatsvervangend bisschop heeft aangewezen, omdat hijzelf zo vaak en langdurig aanwezig was. Adulfus' naam gaat dus schuil achter die van Bonifatius. Op een onbekend moment zou Adulfus afstand hebben gedaan van zijn bisschopsambt, naar zijn oorspronkelijke klooster in Engeland zijn terugekeerd en daar in vrede zijn gestorven.

Als deze veronderstellingen echter kloppen, zou dat betekenen, dat Adulfus niet in de 7e, maar in de 8e eeuw heeft geleefd. Maar wat nu, als zijn sterfjaar, 680, juist is? Dat zou met zich meebrengen, dat hij eerder in onze streken heeft gepreekt dan Willibrord zelf, want die zette volgens de overlevering eerst in het jaar 690 voet op Hollandse bodem. De consequentie daarvan zou dan weer zijn, dat Adulfus eerder bisschop van Utrecht was dan de eerste bisschop Willibrord! Was dat het geval geweest, dan hadden we daar zeker van geweten. Wanneer we er dus aan vasthouden, dat Adulfus in de 7e eeuw heeft geleefd, is het onwaarschijnlijk dat hij bisschop was van Utrecht.

Vandaar dat er sinds de middeleeuwen ook een andere theorie bestaat. Immers er was nog een veel oudere bisschopsstad in onze streken, Maastricht, Mosae Trajectum. Als de oude bronnen dus beweren, dat Adulfus bisschop werd van Trajectum, misschien bedoelen ze dan wel Maastricht. Zo ontstond er dus een tweede traditie die van Adulfus bisschop van Maastricht maakte. Maar helaas, op de bisschoppenlijst van Maastricht komt geen Adulfus voor, en ook niet een naam die er op lijkt: in de 7e eeuw bezetten daar achtereenvolgens de bisschopszetel Sint Johannes Agnus, 16e bisschop († 611? feest 25 juli); Sint Amandus, 17e bisschop († 675?; feest: 6 februari): hij was bisschop in de jaren 647-650; Sint Remaclus, 18e bisschop († tussen 671-675; feest 3 september); Theodardus, 19e bisschop († 669/670; feest 10 september) en Sint Lambertus, 20e bisschop († ca 700; feest 17 september); diens opvolger Sint Hubertus († 727; feest 3 november) verplaatste de zetel naar Luik. Er zitten dus wel degelijk gaten in deze lijst. Zo gezien, zou het kunnen zijn, dat in de 'open jaren' tussen 650 en 671 een bisschop Adulfus heeft gezeten, en dat diens naam op de Maastrichtse bisschopslijst verloren is gegaan. In de laatste jaren van zijn leven zou hij dan naar zijn vroegere klooster kunnen zijn teruggekeerd om er zich in alle rust geheel en al aan God te wijden; precies zoals al eerder werd aangenomen.

Tenslotte is het mogelijk, dat Adulfus een rondtrekkende missionaris-bisschop is geweest, zonder vaste standplaats. Dat kwam in die tijd wel meer voor. In dat geval trok hij rond op het grondgebied van het huidige Nederland om er het evangelie te verkondigen.


Bronnen
[100» 06.17; 106; 115a; 122; 153; 340; Dries van den Akker s.j./2000.10.20]

© A. van den Akker s.j.

VoorwoordHoe wordt men heilige?
© AuteursrechtWoordenboek
LeeswijzerGastenboek
Bronnen