Pater Dries van den Akker s.j., de auteur van de hagiografieën, overleed 30 oktober 2022

Info afb.

MARIA’s Naamfeest (‘Sterre der Zee’); 1683.

Feest 12 september.

Het feest van Maria’s naam stamt uit de Spaanstalige landen, waar het in de 16e eeuw een plaats had op de liturgische kalender. Naar het voorbeeld van Jezus’ naamfeest op 1 januari (tegenwoordig op 3 januari). Het was paus Innocentius xi (†1689; feest 13 augustus) die het feest van Maria’s Naam voor de hele kerk instelde. Dat gebeurde uit dankbaarheid voor de overwinning die koning Jan Sobieski van Polen op 12 september 1683 te Wenen op de Turken had behaald. Daarmee had hij de dreiging van een Turkse invasie afgewend.
Het kwam mooi uit dat deze datum, 12 september, viel vlak na het feest van Maria’s geboorte op 8 september, zodat geboorte en naamgeving binnen hetzelfde octaaf konden worden gevierd.

Maria is waarschijnlijk genoemd naar Mozes’ zuster Mirjam uit het Oude Testament. Zoals Mirjam een danklied aanhief toen de Hebreeën bevrijd waren van de Egyptenaren die met heel hun machtige leger in de golven ten onder waren gegaan en nu de arme vluchtelingen niet meer konden bedreigen (Exodus 15), zo hief Maria een danklied aan op het moment dat zij door haar nicht Elisabeth ‘de Moeder van de Heer’ genoemd werd en de toekomstige bevrijder in haar schoot droeg.

Betekenis ‘Maria’
Over de betekenis van Maria’s naam is in de loop van de geschiedenis heel wat gespeculeerd. Het is de vergrieksing van de Hebreeuwse naam Miriam of Mariam. Volgens de laatste stand van zaken in het wetenschappelijk onderzoek gaat men ervan uit dat het van oorsprong een Oud-Egyptische naam is die ‘schoon’ betekent: ‘fraai’, ‘welgevormd’, ‘weelderig’.

Men wijst erop dat de engel Gabriël haar begroet met de titel: ‘vol van genade’ (Lukas 1,28), alsof dat hetzelfde betekent als de naam ‘Mirjam’ of ‘Marjam’. Ook Elisabeths aanspreking zou daar op wijzen: ‘gezegend onder de vrouwen’ (Lukas 1,42). Zo was ook de bruid in het Oudtestamentische Hooglied genoemd: ‘schoonste onder de vrouwen’ (1,8). Ook mogelijk lijkt de vertaling: ‘Door de (Oud-Egyptische) god Ammon bemind’; of zelfs door JHWH bemind’.

De Griekse kerkvader Origenes († 254) redigeerde een Grieks etymologisch woordenboek van bijbelse voornamen. De westerse kerkvader Hiëronymus († 420; feest 30 september) maakte er een Latijnse bewerking van. Hij heeft eeuwenlang de opvatting bepaald over Maria’s naam. Hij meent dat ‘Maria’ zo veel wil zeggen als ‘stilla maris’ (= ‘druppel van de zee’) of – aldus Hiëronymus -  ‘amarum mare’ (=  ‘bittere zee’). Het heeft er alle schijn van dat Hiëronymus de oosterse naam in verband bracht met de Latijnse klank ‘mar-‘.

Al gauw wordt in de handschriften ‘stilla maris’ veranderd in ‘stella maris’ (= ‘ster van de zee’). Deze verschrijving gaat zeer waarschijnlijk niet op Hiëronymus zelf terug, maar op kopiïsten. Toch zal deze betekenis, opgevat als ‘verlichtster of sterre der zee’, in de loop van de geschiedenis het langste stand houden.

Uit de 9e eeuw stamt de beroemde Latijnse Mariahymne ‘Ave Maris Stella’.

1 Ave maris stella Dei Mater alma, Atque semper virgo Felix coeli porta.	1 Gegroet, gij ster der zeeën En milde Moeder Gods Toch altijd maagd gebleven Zalige hemelpoort.
2 Sumens illud Ave Gabrielis ore, Funda nos in pace Mutans Evae nomen.	2 Dit Ave accepterend Dat Gabriël u bracht Verwortel ons in vrede En wijzig Eva’s faam.
3 Solve vicla reis Profer lumen caecis Mala nostra pelle Bona cuncta posce.	3 Maak zondaars los uit boeien Breng aan de blinden licht Wil bij ons kwaad verdrijven Vraag van ons alle goeds.
4 Monstra te esse matrem, Sumat per te preces, Qui pro nobis natus Tulit esse tuus.	4 Betoon u als een moeder Bied ons gebed uw Zoon Hij werd voor ons geboren Gedragen in uw schoot.
5 Virgo singularis Inter omnes mitis Nos culpis solutos Mites fac et castos.	5 Bijzonderste der maagden Zachtmoedigste van al Bevrijd ons van de schulden En maak ons mild en rein.
6 Vitam praesta puram Iter para tutum: Ut videntes Iesum Semper collaetemur.	6 Geef ons een zuiver leven Wijs veilig ons de weg Die ons brengt tot bij Jezus En ’t eeuwige geluk.
7 Sit laus Deo Patri, Summo Christo decus. Spiritui Sancto, Tribus honor unus.	7 Geloofd zij God de Vader Aan Christus alle lof En aan de Geest, zo heilig, Eén eer voor alle drie.
Amen	Amen
	vert. Dries van den Akker s.j.

Petrus Chrysologus († 450; feest 30 juli) meent dat ‘Maria’ vertaald moet worden met ‘domina’ (= ‘heerseres’), naar analogie van haar zoon Jezus die immers Dominus (= ‘Heer’) is.

Mystieke betekenis
In de geschiedenis van de vroomheid is veel gemediteerd over de naam van Maria en haar mystieke betekenis.
Caesarius van Heisterbach († ca 1240) roemt haar als:

Mater Alma Redemptoris Incentivum Amoris
(= Zoete Moeder van de Verlosser, Aanstekelijk in Liefde)

Maria Advocata Renatorum Imperatrix Angelorum
(= Maria Voorspreekster van Gedoopten [‘herborenen’]; Keizerin der Engelen)

Mater Altissimi Regis, Integritatis Auctrix
(= Moeder van de Allerhoogste Koning, Bron van Zuiverheid)

Multum Amabilis Regi Iesu Altissimo
(= Bijzonder geliefd bij Jezus, de Hoogste Koning)

Matre Anna Radice Iesse Adorta
(= Haar moeder was Anna uit de Wortel van Jesse Geboren)
Enz.

In de middeleeuwen kende men aan elk van de letters die haar naam vormen een edelsteen toe:
M = Margarita (parel)
A = Adamas (diamant)
R = Rubinus (robijn)
I = Iaspis (jaspis)
A = Amethistus (ametist)
Het is slechts een bescheiden greep uit de overvloed aan voorbeelden.

---

Bronnen
[Wijk ord.carm., P. Vinc. Van: ‘De Naam Maria. Over zijn beteekenis en veelerlei vormen, zijn verspreiding en vereering’ Leiden, Brill, 1936;Scr.1981;Wikipedia ‘Sterre der Zee’;Wimmer.1993p:78; Dries van den Akker s.j./2014.09.11]

---